Niedozwolone klauzule

W przypadku wielu dziedzin życia konsumenci nie mają możliwości negocjowania warunków proponowanej umowy. Ich rola sprowadza się do podpisania kontraktu według wzorca umowy albo odrzucenia go w całości. Wzorcem może być zarówno sama umowa, jak i jej załączniki np. regulaminy czy ogólne warunki umów. Są one powszechnie stosowane m.in. przez banki, operatorów telefonicznych, dostawców gazu i energii elektrycznej. W przypadku wzorców umów istnieje niebezpieczeństwo, że przedsiębiorca narzuci konsumentowi klauzule, które nie będą dla niego korzystne.

Dlatego postanowienia, które nie zostały uzgodnione indywidualnie, nie wiążą konsumenta, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszający jego interesy. Klauzule te są określane jako abuzywne. Przykładem są postanowienia wyłączające odpowiedzialność przedsiębiorcy za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Podkreślić należy, że za abuzywne nie można uznać postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Prezes UOKiK prowadzi postępowania w sprawie o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone. W decyzji administracyjnej rozstrzyga, czy dana klauzula ma niedozwolony charakter oraz czy zakazuje jej dalszego wykorzystywania. Decyzja Prezesa UOKiK uznająca postanowienie wzorca umowy za niedozwolone ma skutek tylko w stosunku do przedsiębiorcy, który ją stosował oraz wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na postawie klauzuli wskazanej w decyzji. W swoich rozstrzygnięciach Prezes UOKiK może również określić środki usunięcia trwających skutków bezprawnej praktyki przedsiębiorcy i nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną. Decyzje Prezesa UOKiK publikowane są na stronie internetowej.

Przed wejściem w życie znowelizowanej ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, czyli przed 17 kwietnia 2016 r., o niedozwolonym charakterze klauzul umownych decydował Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK). Postanowienia umowne uznane prawomocnym wyrokiem SOKiK za niedozwolone były wpisywane do rejestru klauzul niedozwolonych i od tego momentu ich stosowanie w obrocie z konsumentami było zakazane.

Konsument, który przypuszcza, że umowa, którą oferuje mu przedsiębiorca, zawiera postanowienie niedozwolone, powinien zwrócić mu uwagę na ten fakt. W przypadku, gdy nie wyraża on zgody na zmianę kwestionowanych punktów kontraktu, najlepiej zmienić kontrahenta.

Jeśli umowa, którą konsument już podpisał, zawiera niedozwolone postanowienia to – zgodnie z definicją określoną w Kodeksie cywilnym – nie wiążą one konsumenta z mocy prawa.

Jeżeli przedsiębiorca nie przychyli się do tego stanowiska, konsument może zwrócić się do sądu powszechnego (rejonowego lub okręgowego) o uznanie danego postanowienia za niewiążące. Na przykład, jeżeli konsument chce odstąpić od umowy, a w jej warunkach znajduje się postanowienie wykluczające tę możliwość lub przewidujące rażąco wygórowaną karę, to może powołać się na niedozwolony charakter tego postanowienia umownego. Jeżeli przedsiębiorca nie uzna tej racji, konsument może dochodzić swych roszczeń sądownie.

Konsument może również powiadomić UOKiK o podejrzeniu stosowania przez przedsiębiorcę niedozwolonego postanowienia wzorca umowy i zostać dopuszczony w charakterze zainteresowanego do udziału w postępowaniu prowadzonym przez Urząd w sprawie o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone. Uprawnia to konsumenta do składania dokumentów i wyjaśnień co do okoliczności sprawy oraz przeglądania akt. W kierowanym do UOKiK zawiadomieniu należy wskazać, czy konsument podejmował kontakt z przedsiębiorcą w celu usunięcia kwestionowanej klauzuli ze wzorca umowy i jakie w tym zakresie stanowisko zajął przedsiębiorca. Ponadto, należy dołączyć cały wzorzec umowy zawierający kwestionowane postanowienie i wskazać argumenty dla uznania go za naruszające dobre obyczaje oraz rażąco naruszające interesy konsumentów.

W sprawie indywidulnej konsument może skorzystać z bezpłatnej pomocy prawnej.  

 

Your Europe