Ceny farb i lakierów, karty płatnicze, ubezpieczenia, świadczenia zdrowotne, sprzedaż bezpośrednia oraz usługi finansowe – decyzje UOKiK w tych sprawach były niedawno przedmiotem wyroków sądów

Nikodem Szadkowski, zastępca dyrektora Departamentu Analiz Rynku UOKiK na temat wyroku w sprawie opłaty interchange

Twoja przeglądarka nie obsługuje formatu HTML5

W ramach polityki wzmacniania przejrzystości działań, UOKiK od listopada br. będzie informował o wszystkich wyrokach sądowych dotyczących praktyk ograniczających konkurencję, kontroli koncentracji, naruszenia zbiorowych interesów konsumentów oraz w sprawach o uznanie klauzul za niedozwolone. Będzie to dotyczyło zarówno wyroków, w których linia orzecznicza UOKiK została podtrzymana, jak i tych, w których zweryfikował ją sąd.

Jednak w przypadku wyroków szczególnie istotnych dla funkcjonowania rynku, interesów konsumentów lub dotyczących spraw precedensowych, UOKiK już teraz publikuje komunikaty prasowe dotyczące rozstrzygnięć sądów. Niedawno wydane wyroki dotyczą rynków: sprzedaży farb i lakierów, kart płatniczych, ubezpieczeń, świadczeń zdrowotnych, sprzedaży bezpośredniej oraz usług finansowych.

Porozumienie Śnieżka – PSB

W pierwszym z opisywanych wyroków, 24 września 2015 r. Sąd Apelacyjny (SA) stwierdził, że nie doszło do zawarcia niedozwolonego porozumienia pomiędzy Fabryką Farb i Lakierów Śnieżka a Grupą Polskie Składy Budowlane (PSB). Sprawa dotyczy decyzji z grudnia 2009 r. w której Urząd uznał, że Śnieżka zawarła niedozwolone porozumienie z 55 dystrybutorami swoich produktów. W odniesieniu do PSB Sąd uznał, że ze względu na specyfikę działalności tego przedsiębiorcy, nie można mówić w tym przypadku o  zmowie cenowej.  SA uwzględnił fakt, że PSB sprzedaje towary tylko członkom swojej Grupy, którzy  jednocześnie są akcjonariuszami PSB. Celem działalności było zatem uzyskanie dla nich jak najkorzystniejszych warunków zakupu towarów. Dlatego, jak stwierdził w  ustnych motywach wyroku SA,  działania PSB są zbliżone  do specyfiki działalności grupy agencyjnej, a zgodnie z prawem wspólnotowym umowy agencyjne wyłączone są spod zakazu zawierania porozumień ograniczających konkurencję. Wyrok w tej sprawie jest prawomocny. Urząd rozważa złożenie skargi kasacyjnej.

Opłata interchange – zmowa banków

SA utrzymał z kolei w mocy decyzję UOKIK z 2006 r. dotyczącą opłaty interchange, czyli prowizji, jaką banki pobierają od sprzedawców przy transakcji kartami płatniczymi.  Urząd uznał, że 20 banków zawarło niedozwolone porozumienie, wspólnie ustalając wysokość stawek opłaty interchange, pobieranej od transakcji dokonywanych kartami systemu Visa i Mastercard. W decyzji na przedsiębiorców nałożone zostały również kary finansowe  w łącznej wysokości 164 mln zł. SA w wyroku z 6 października 2015 r. potwierdził, że porozumienie pomiędzy bankami było praktyką ograniczająca konkurencję. Utrzymał także wysokość kar finansowych nałożonych przez UOKiK uznając, że spełnia funkcję zarówno represyjną jak i prewencyjną. Wyrok jest prawomocny.

Warto podkreślić, że sprawa wysokości opłat interchange w międzyczasie została rozwiązana regulacyjnie. Obecnie wynosi ona maksymalnie 0,2 proc. wartości transakcji dla kart debetowych oraz 0,3 proc. dla kredytowych, podczas gdy jeszcze kilka lat temu było to ok. 1,5 proc.

PZU Życie – nadużywanie pozycji dominującej

Kolejny z wyroków dotyczy decyzji w sprawie nadużywania pozycji dominującej przez PZU Życie. W październiku 2007 r. Urząd ustalił, że spółka, wykorzystując swoją pozycję na rynku grupowych ubezpieczeń pracowniczych na życie, utrudniała pracodawcom skorzystanie z oferty jej konkurentów. Jedna z praktyk dotyczyła wymogu wyrażenia zgody na wypowiedzenie umowy ubezpieczenia przez co najmniej 75 proc. pracowników, pomimo że nie byli oni stroną umowy. Spółka traktowała również rezygnację z umowy większości pracowników jako wypowiedzenie kontraktu przez pracodawcę i obciążała go kosztami regulowania należności z tytułu składek za trzymiesięczny okres wypowiedzenia. Na PZU Życie została nałożona kara finansowa w wysokości 50 mln złotych.

17 września 2015 r. SA oddalił apelację przedsiębiorcy. Utrzymana została również sankcja pieniężna. Decyzja jest prawomocna, a przedsiębiorca już zapłacił karę finansową.

Narodowy Fundusz Zdrowia – nadużywanie pozycji dominującej

SA potwierdził również, że swoją pozycję rynkową nadużywał  także Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). W 2011 r. Urząd wydał decyzję, w której zakwestionował działania śląskiego oddziału NFZ. Uzależniał on podpisanie umowy w zakresie zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne od posiadania przez potencjalnych kontrahentów przynajmniej jednego własnego punktu udzielania świadczeń na terenie województwa śląskiego. Tym samym nie było możliwe zawarcie umowy z NFZ przez podmiot działający na szczeblu hurtowym, który chciałby na tym terenie świadczyć usługi wyłącznie za pośrednictwem podwykonawców (aptek, sklepów medycznych). SA potwierdził, że była to praktyka ograniczająca konkurencję. Zdecydował jednak o obniżeniu o połowę kary finansowej nałożonej przez Urząd – do kwoty 158 513 zł. W ustnym uzasadnieniu wyroku wydanego w sierpniu br. SA uzasadnił to ograniczonym zasięgiem niedozwolonego działania, które miało miejsce tylko na terenie woj. śląskiego.

Vigget – naruszenie zbiorowych interesów konsumentów

Kolejny wyrok dotyczy spółki Vigget, która zajmuje się m.in. sprzedażą urządzeń paramedycznych podczas pokazów poza lokalem przedsiębiorstwa. W ocenie UOKiK spółka wprowadzała konsumentów w błąd. Informowała, że regularna cena sprzedawanego aparatu wynosi  około 7 tys. zł i proponowała uczestnikom prezentacji promocyjny zakup za połowę tej sumy. Postępowanie UOKiK wykazało jednak, że sprzęt nigdy nie był sprzedawany w cenie wyjściowej. Na przedsiębiorcę została nałożona kara finansowa w wysokości 90 tys. zł. 5 października 2015 r. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK) oddalił w całości odwołanie spółki. W ustnym uzasadnieniu stwierdził, że okolicznością dodatkowo obciążającą jest fakt, że sprzedawane były produkty mające służyć poprawie zdrowia. Wprowadzanie konsumentów w błąd w tych okolicznościach, zdaniem Sądu było wysoko naganne. Wyrok w tej sprawie nie jest prawomocny.

Mini Credit – klauzule niedozwolone

SOKiK wydał również werdykt w sprawie pozwu o uznanie za niedozwoloną klauzulę stosowaną przez spółkę MiniCredit. Urząd zakwestionował postanowienie o treści: Przy dokonywaniu przelewu, Pożyczkobiorca powinien podać swoje dane: imię i nazwisko, numer PESEL, nr rachunku bankowego oraz dane Pożyczkodawcy: nazwę Pożyczkodawcy, numer rachunku bankowego Pożyczkodawcy, tytuł zapłaty. (…) Pożyczkobiorca ma obowiązek prawidłowo oznaczyć przelew. (…) W przypadku wpłynięcia na rachunek bankowy Pożyczkodawcy płatności, która nie może być zidentyfikowana (na przykład nie podano tytułu przelewu), płatność uznaje się za niedokonaną do czasu jej zidentyfikowania.

1 października 2015 r. SOKiK  uznał za niedozwolone ostatnie zdanie tej klauzuli, stwierdzając jednocześnie, że dwa pierwsze nie mają znamion abuzywności. W ocenie SOKiK, dane o których mowa w pierwszym zdaniu, to typowe informacje podawane w przelewie. Natomiast fragment  o zidentyfikowaniu płatności naraża konsumentów na dodatkowe koszty np. windykacji, w przypadku niezidentyfikowania przelewu przez MiniCredit. Wyrok nie jest prawomocny.

Od decyzji Prezesa UOKiK przedsiębiorcy przysługuje odwołanie do SOKiK, a od wyroku SOKiK – apelacja do SA w Warszawie. Możliwe jest również złożenie skargi kasacyjnej od wyroku SA do Sądu Najwyższego.

Dodatkowe informacje dla mediów:

Biuro Prasowe UOKiK
pl. Powstańców Warszawy 1, 00-950 Warszawa
Tel.: 22 827 28 92, 55 60 183, 55 60 314
E-mail: biuroprasowe@uokik.gov.pl
Twitter: @UOKiKgovPL