Wzorce umowne stosowane przez wszystkie domy maklerskie, które skontrolował UOKiK, zawierały postanowienia naruszające interesy konsumentów. Urząd prowadzi stały monitoring przedsiębiorców działających w różnych branżach pod kątem stosowania przez nich niedozwolonych klauzul

Najnowsza kontrola Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów dotyczyła domów maklerskich. UOKiK przeanalizował wzorce stosowane w umowach z udziałem konsumentów przez 19 losowo wybrane podmioty, co stanowi ponad połowę wszystkich funkcjonujących na rynku. Każdy zbadany przez Urząd wzorzec zawierał nieprawidłowości.

Część domów maklerskich (Bank Handlowy, Bank Przemysłowo-Handlowy PBK, Beskidzki Dom Maklerski, CA IB Securities, Internetowy Dom Maklerski, KBC Securities, Millenium, Penetrator) zastrzega sobie prawo odmowy podpisania z konsumentem umowy bez podania przyczyn. Decyzja ma w takim przypadku charakter arbitralny. Pozostaje to w sprzeczności z faktem, że oferta zawarcia umowy jest kierowana przez dom maklerski do nieograniczonego kręgu konsumentów. Tego rodzaju postanowienia należy uznać za sprzeczne z dobrymi obyczajami.

Niektóre domy maklerskie (BGŻ, CA IB Securities, Internetowy Dom Maklerski, Penetrator) stosują klauzule ograniczające ich odpowiedzialność za szkody poniesione przez konsumenta. Pozostaje to w sprzeczności z kodeksem cywilnym, który nakazuje ich pełne naprawienie. Ponadto konstrukcja niektórych wzorców umownych (AmerBrokers, Bank Handlowy, Bank Przemysłowo-Handlowy PBK, BGŻ, BISE, DB Securities, KBC Securities, Millenium, PKO BP) pozwala na wyłączanie odpowiedzialności domu maklerskiego za szkody wynikające z podjęcia decyzji inwestycyjnej w oparciu o rekomendację maklera, nawet jeśli dopuścił się rażącego niedbalstwa.

Powszechne jest wyłączanie przez domy maklerskie (AmerBrokers, Bank Ochrony Środowiska, Bank Przemysłowo-Handlowy PBK, Beskidzki Dom Maklerski, BGŻ, BISE, BRE Bank, BZ WBK, ING Securities, Internetowy Dom Maklerski, KBC Securities, Millenium, Pekao, Penetrator, PKO BP, DB Securities) odpowiedzialności w sytuacji, gdy dyspozycja klienta nie została wykonana z powodu wadliwego działania serwisu internetowego bądź telefonicznego. Niektóre biura (BISE, Pekao) zastrzegają, że nie odpowiadają za szkody spowodowane utratą przez konsumenta indywidualnych zabezpieczeń (hasło, karta itp.), mimo że powiadomił on o tym fakcie dom maklerski.

Zgodnie z prawem, nowy wzorzec wydany w czasie trwania umowy o charakterze ciągłym wiąże konsumenta, jeżeli został mu doręczony i nie wypowiedział on umowy w najbliższym terminie. Stosowana przez szereg domów maklerskich (AmerBrokers, Bank Handlowy, Beskidzki Dom Maklerski, BGŻ, DB Securities, ING Securities, Internetowy Dom Maklerski, Pekao, Penetrator, PKO BP) praktyka zamieszczenia informacji na tablicy ogłoszeń nie spełnia tego wymogu. Co więcej, część umów (Bank Przemysłowo-Handlowy PBK, BGŻ, BISE, BRE Bank, BZ WBK, Internetowy Dom Maklerski) zastrzega, że pismo uważa się za doręczone konsumentowi po upływie siedmiu dni roboczych od momentu wysłania. Taka klauzula zagraża interesom słabszych uczestników rynku. Pozwala bowiem na podejmowanie takich działań, jak w sytuacji rzeczywistego doręczenia pisma, nie gwarantując, że konsument je otrzyma.

W opinii UOKiK, procedura reklamacyjna przewidziana we wzorcach umownych stosowanych przez AmerBrokers i Pekao wyraźnie uprzywilejowuje dom maklerski. Zgodnie z nimi, konsument ma tydzień na złożenie skargi na niewykonanie bądź nienależyte wykonanie zlecenia (dyspozycji). Tymczasem dom maklerski może rozpatrywać reklamację nawet dwa miesiące. Jeszcze większa dysproporcja ma miejsce w przypadku procedury odwoławczej. Mając na uwadze fakt, że to dom maklerski jest profesjonalnym uczestnikiem rynku, rozwiązanie takie budzi poważne wątpliwości Urzędu.

Zdaniem UOKiK, interesy konsumentów narusza również pobieranie przez Beskidzki Dom Maklerski oraz Penetrator kar w wysokości 0,5 proc. za każdy dzień zwłoki we wniesieniu opłaty za zlecenie z odroczonym terminem płatności. Po upływie roku kwota należna domowi maklerskiemu wyniesie 180 proc. - a zatem niemal dwukrotność sumy początkowej. Wysokość kary uznać należy zatem za rażąco wygórowaną. Interesy ekonomiczny konsumentów narusza również klauzula stosowana przez BISE, zgodnie z którą dom maklerski nie zwraca wniesionych opłat. W ten sposób klient, który z góry za cały rok opłacił prowadzenie rachunku, w przypadku wcześniejszego odstąpienia od umowy nie otrzyma zwrotu opłaty za okres, w jakim nie korzystał już z usług biura.

Bardzo częste jest - bezprawne w świetle orzeczeń sądów - zastrzeganie, że ewentualne spory rozstrzygać będzie sąd właściwy miejscowo dla siedziby domu maklerskiego. Tego rodzaju klauzule stosują AmerBrokers, Bank Przemysłowo-Handlowy PBK, Beskidzki Dom Maklerski, BGŻ, BISE, BRE Bank, BZ WBK, DB Securities, Erste Securities Polska, Internetowy Dom Maklerski, Pekao, Penetrator oraz PKO BP.

UOKiK podjął działania w celu wyeliminowania stwierdzonych nieprawidłowości. Do wszystkich skontrolowanych domów maklerskich wystosowano wezwania przedsądowe. Jeżeli przedsiębiorcy nie dokonają zmian kwestionowanych klauzul, Prezes UOKiK wytoczy przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów powództwa o uznanie ich za niedozwolone.

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów prowadzi stały monitoring wzorców umownych stosowanych przez przedsiębiorców działających w różnych branżach. Jak wynika z wcześniejszych kontroli UOKiK - między innymi organizatorów turystyki, sprzedawców nowych samochodów, szkół językowych, uczelni niepaństwowych - często zawierają one niedozwolone klauzule. Zgodnie z kodeksem cywilnym, postanowienia, które nie zostały z konsumentem uzgodnione indywidualnie, nie wiążą go, jeśli kształtują jego prawa i interesy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Klauzule uznane przez sąd za niedozwolone są wpisywane do rejestru prowadzonego na stronach internetowych UOKiK. Od tego momentu ich stosowanie w obrocie prawnym z udziałem konsumentów jest zakazane. W chwili obecnej w rejestrze niedozwolonych klauzul znajduje się ponad 700 postanowień.

Dodatkowe informacje:
Elżbieta Anders, Rzecznik prasowy UOKiK
Departament Współpracy z Zagranicą i Komunikacji Społecznej
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Pl. Powstańców Warszawy 1, 00-950 Warszawa
Tel. 22 827 28 92, 55 60 106, 55 60 314
E-mail: eanders@uokik.gov.pl