Kwestia sprawiedliwości proceduralnej w postępowaniu administracyjnym jest obecnie szeroko omawiana na forach międzynarodowych poświęconych zagadnieniom prawa konkurencji. Była ona głównym tematem dyskusji na spotkaniu grupy roboczej OECD (WP 3 on Cooperation and Enforcement) 16 lutego 2010 r., na którym Prezes Urzędu Małgorzata Krasnodębska-Tomkiel odniosła się do ustawodawstwa polskiego w tym zakresie

Zasady proceduralne obowiązują we wszystkich fazach postępowania administracyjnego (także antymonopolowego) i mają charakter norm prawnych. Ich naruszenie może być przyczyną uchylenia decyzji przez sąd. Prowadzenie postępowania zgodnie z regułami sprawiedliwości proceduralnej to stosowanie w konkretnym przypadku określonych, obiektywnych kryteriów przez podmiot wydający decyzję administracyjną wobec strony tego postępowania.

Podstawowymi wartościami procesowymi, wyznaczającymi kryteria oceny danej procedury są m.in.: bezstronność, praworządność oraz czynny udział strony. Ważnym elementem sprawiedliwości proceduralnej jest jawność postępowania oraz rzetelne uzasadnianie wydawanych decyzji oparte na wnikliwej analizie faktycznej i prawnej. Ponadto, sprawa powinna być rozstrzygnięta bez zbędnej zwłoki, obiektywnie, a strony powinny być traktowane na zasadzie równości. Sprawiedliwość proceduralna może być zrealizowana tylko wtedy, gdy istnieją mechanizmy kontroli sądowej powziętych decyzji.

Prezes Urzędu omówiła praktyczne zagadnienia związane z prowadzeniem postępowań wyjaśniających i antymonopolowych – dot. m.in. terminów postępowań i analizy materiału dowodowego. Zgodnie z ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów postępowanie antymonopolowe powinno być zakończone w terminie 5 miesięcy (2 miesięcy w sprawach koncentracji). Prezes przedstawiła przesłanki dla przedłużenia ww. terminów i wskazała, iż np. konieczność analizy zebranego materiału dowodowego, może wymagać przedłużenia czasu trwania procedury na podstawie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. W kontekście analizy materiału dowodowego Prezes podkreśliła, że w każdym z postępowań ciężar dowodu spoczywa na Prezesie UOKiK, jednakże strona ma prawo aktywnego dowodzenia faktów, tj. może składać wyjaśnienia i dokumenty z własnej woli. W tym zakresie Prezes przedyskutowała wymogi formalne wniosków dowodowych oraz ogólny proces oceny dowodów z dokumentów, z zeznać świadków i opinii biegłych. W swojej prezentacji Prezes poruszyła również kwestię upowszechniania orzecznictwa UOKiK, tj. zasady publikacji decyzji w Dzienniku Urzędowym oraz w ogólnodostępnej bazie, dzięki której każdy może zapoznać się z treścią i uzasadnieniem interesującego go rozstrzygnięcia. Wreszcie Prezes omówiła tzw. panelowe podejście do opracowywania projektu decyzji, które polega na bezstronnej ocenie projektu od strony prawnej i ekonomicznej przez komórki UOKIK.

Poszczególne państwa mają bardzo różne systemy egzekwowania prawa. Niezależnie jednak od tego czy system oparty jest na prawie administracyjnym czy na prawie cywilnym przejrzystość i bezstronność stanowią podstawowe wymogi postępowania antymonopolowego. Przyczyniają się do lepszego zrozumienia faktów stanowiących podstawę dochodzenia i zapewniają poprawę jakości dowodów, na których urzędy opierają swoje działania.

Na spotkaniu szczególną uwagę poświęcono kwestii jak i kiedy poszczególne jurysdykcje zawiadamiają strony o stawianych im zarzutach oraz o wszczęciu postępowania antymonopolowego, a także problemowi w jakim stopniu strony mogą współpracować z organem decyzyjnym. O ile wszystkie systemy uznają zasadę informowania stron o zarzutach im stawianych, o tyle sposób realizacji jej w praktyce jest bardzo zróżnicowany. Niektóre państwa mają otwartą politykę i kontynuują dialog ze stronami na wszystkich etapach postępowania udzielając im obszernych informacji na temat sprawy, jej zakresu i harmonogramu. Inne natomiast, odraczają komunikację z przedsiębiorcami do formalnego zamknięcia postępowania, oferując im jedynie uzgodnienia na formalnych przesłuchaniach (oral hearings) bądź też wybierają podejście ad hoc.

Należy podkreślić, że UOKiK priorytetowo traktuje kwestie przestrzegania procedur i sprawiedliwości w prowadzonych postępowaniach. Dąży także do ciągłego zwiększania przejrzystości i przewidywalności swoich działań. W celu realizacji tych postulatów w roku ubiegłym Urząd wydał wytyczne ws. programu leniency oraz wyjaśnienia w sprawie ustalania wysokości kar pieniężnych za stosowanie praktyk ograniczających konkurencję. Dokumenty stanowią instrukcję dla przedsiębiorców zamierzających skorzystać z programu łagodzenia kar oraz wskazują na sposoby ustalania sankcji przez organ antymonopolowy.

Dodatkowe informacje:
Marta Skrobisz, Główny Specjalista
Departament Współpracy z Zagranicą i Komunikacji Społecznej
Pl. Powstańców Warszawy 1, 00-950 Warszawa
Tel. 22 55 60 311
faks 22 826 11 86

E-mail: marta.skrobisz@uokik.gov.pl

Dodatkowe informacje dla mediów:
Małgorzata Cieloch, Rzecznik prasowy UOKiK
Departament Współpracy z Zagranicą i Komunikacji Społecznej
Pl. Powstańców Warszawy 1, 00-950 Warszawa
Tel. 22 827 28 92, 55 60 106, 55 60 430
faks 22 826 11 86

E-mail: malgorzata.cieloch@uokik.gov.pl