Obowiązek wprowadzania na rynek produktów bezpiecznych, lepsza ochrona konsumentów, zmiany udzielania pomocy publicznej, a także nowe możliwości organów chroniących konkurencję - UOKIK podsumowuje pięć lat w Unii

Zjednoczona Europa to 493 mln konsumentów, z wydatkami konsumpcyjnymi na poziomie 58 proc. PKB Unii. Po pięciu latach od historycznego poszerzenia polscy konsumenci chętnie korzystają z możliwości i ułatwień, jakie oferuje im wspólny rynek. Przed wejściem do Unii Europejskiej do polskiego ustawodawstwa wdrożono szereg rozwiązań prawnych wynikających z unijnych przepisów.

Lepsza ochrona konsumentów

W Europie bez granic wszystkich konsumentów chronią te same regulacje. Komisja Europejska wyznacza ramy prawne, które przyjmowane są do porządków prawnych państw członkowskich. Dzięki ujednoliconym regułom przykładowo podróżując samolotem po terenie Unii Europejskiej możemy liczyć na określone przepisami zachowanie przewoźnika w przypadku podawania ceny za przelot. Na mocy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych zasad wykonywania przewozów lotniczych na terenie Wspólnoty, każdy przewoźnik został zobowiązany do rzetelnego podawania ostatecznej ceny biletu, która musi uwzględniać wysokość taryfy, stawki lotniczej, wszystkich podatków oraz dopłat znanych w chwili prezentowania oferty.

Kupując produkty na wspólnotowym rynku mamy pewność, że wszystkich sprzedawców, producentów i importerów obowiązują te same zasady regulujące bezpieczeństwo produktów. Od 1 maja 2004 roku polscy przedsiębiorcy funkcjonują w systemie nadzoru rynku opartym na dyrektywach nowego podejścia. Zawarte w nich wymagania związane z bezpieczeństwem i ochroną zdrowia oraz środowiska naturalnego dotyczą różnych grup produktów m.in. zabawek i urządzeń elektrycznych. Zgodność produktów z wymaganiami określonymi w tych dyrektywach potwierdza znak CE. Zalety członkostwa widać również w przypadku pojawienia się produktów niebezpiecznych na rynku - dzięki funkcjonującemu systemowi RAPEX, klienci mogą zostać szybko poinformowani o zagrożeniach. Polski Urząd w ciągu pięciu lat zgłosił takie informacje 264 razy.

Jakość, sposób oznakowania oraz informowania o właściwościach towarów i produktów wyznaczają normy obowiązujące na terenie Unii. Przykładem jest funkcjonujący od akcesji system monitorowania i kontrolowania jakości paliw. Dzięki regularnym badaniom prowadzonym od maja 2004 roku stopniowo zmniejsza się ilość paliw niespełniających wymagań jakościowych. Z blisko 20 proc. nieprawidłowości odnotowywanych w pierwszych miesiącach członkostwa zmniejszyliśmy do 4,2 proc. w ubiegłym roku.

Robiąc zakupy w państwach należących do Unii jesteśmy chronieni przez podobne reguły gry rynkowej. Jeśli po powrocie do kraju zakupiony towar okaże się wadliwy na podstawie ujednoliconych przepisów powinniśmy dochodzić swoich praw. Od 2005 roku upowszechnianiem europejskiej tematyki konsumenckiej oraz pomocą w dochodzeniu praw w sporach transgranicznych zajmuje się Europejskie Centrum Konsumenckie, które jest łącznikiem pomiędzy indywidualnymi klientami mieszkającymi w krajach UE, a różnymi organizacjami i instytucjami rozwiązującymi poszczególne ich problemy. ECK jest instytucją, do której w ciągu ostatnich czterech lat zgłosiło się blisko 5,5 tys. konsumentów.

Nowe możliwości organów chroniących konkurencję

1 maja 2004 roku stanowił przełom w kształtowaniu zakresu kompetencji Prezesa UOKiK. Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej oznaczało przyjęcie wielu uprawnień, ale i zobowiązań w tym nałożonych na organy antymonopolowe państw członkowskich. Polska ustawa antymonopolowa w zakresie ochrony konkurencji była przygotowana na członkostwo w UE - została znowelizowana przez Sejm i dostosowana do prawa unijnego jeszcze przed akcesją. Z 5 do 50 mln euro zwiększono maksymalną wysokość kary za nieudzielanie informacji w toku postępowania prowadzonego przez Urząd, wprowadzono nieznaną dotychczas w Polsce instytucję - leniency, czyli program łagodzenia sankcji wobec uczestników nielegalnego porozumienia, którzy zdecydują się na współpracę z UOKiK. W nowelizacji zwiększono uprawnienia kontrolne UOKiK, wprowadzono przepisy związane z możliwością przeprowadzenia przeszukiwań w siedzibach polskich przedsiębiorców przez pracowników Komisji Europejskiej.

Ponadto przystąpienie Polski do Unii Europejskiej stworzyło możliwość stosowania przez Prezesa UOKiK prawa wspólnotowego. Wymienić należy przede wszystkich rozporządzenie Rady 1/2003/WE decentralizujące kompetencje Komisji Europejskiej w zakresie zwalczania niedozwolonych porozumień oraz nadużywania pozycji dominującej. Punkt ciężkości przy rozstrzyganiu, czy dane zachowanie przedsiębiorców narusza prawo wspólnotowe, przeniesiony został na organy ochrony konkurencji państw członkowskich, w tym UOKiK. Jeśli praktyka ma wpływ na handel między państwami członkowskimi organ ochrony konkurencji, rozpatrując daną sprawę i stosując regulacje krajowe, ma obowiązek stosowania także przepisów wspólnotowych. Do tej pory Urząd wydał 15 decyzji w postępowaniach prowadzonych na podstawie prawa wspólnotowego. Kolejne postępowania są w toku.

Zmiany udzielania pomocy publicznej

Wejście do UE przyniosło zasadnicze zmiany dotyczące udzielania pomocy publicznej. Od 1 maja 2004 roku decyzję o zgodności wsparcia z obowiązującymi regułami wydaje KE - przed akcesją była to kompetencja Prezesa UOKiK, który wydawał wiążące opinie do projektów pomocy indywidualnej i programów pomocowych, przedstawianych przez organy udzielające pomocy. Dzisiaj kompetencje Prezesa UOKiK w zakresie pomocy publicznej obejmują głównie - opiniowanie i zgłaszanie pomocy publicznej Komisji Europejskiej oraz koordynowanie procesu współpracy organów udzielających pomoc oraz jej beneficjentów z KE, poprzez przekazywanie w imieniu władz polskich informacji oraz dokumentów, a także odpowiedzi na pytania przesyłane przez Komisję. W ciągu ostatnich pięciu lat UOKiK przesłał 356 opinii do programów pomocowych oraz programów pomocy indywidualnej.

Dodatkowe informacje:
Małgorzata Cieloch, Rzecznik prasowy UOKiK
Pl. Powstańców Warszawy 1, 00-950 Warszawa
Tel. 22 827 28 92, 55 60 106, 55 60 430
faks 22 826 11 86

E-mail: mcieloch@uokik.gov.pl

Magdalena Kreczmańska
Koordynator ds. Informacji i Komunikacji
Europejskie Centrum Konsumenckie w Polsce
Tel. 22 55 60 248, 55 60 118
E-mail: media@konsument.gov.pl
www.konsument.gov.pl

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów powstał w 1990 roku jako Urząd Antymonopolowy - w przyszłym mnie dwadzieścia lat jego funkcjonowania. Do jego głównych zadań należało wówczas przeciwdziałanie kartelom i nadużywaniu pozycji rynkowej przez monopolistów oraz kontrola koncentracji przedsiębiorców. Kompetencje te były wielokrotnie zwiększane. Istotna zmiana miała miejsce w 1996 roku, kiedy rozszerzono zakres jego działań o ochronę interesów konsumentów oraz wprowadzono obecną nazwę - Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

1 maja 2004 dla UOKiK oznaczał zakończenie procesu dostosowawczego. Celem wprowadzonych zmian była przede wszystkim lepsza ochrona konkurentów i konsumentów. Od akcesji Prezes UOKiK uczestniczy m.in. w pracach sieci Consumer Protection Cooperation (CPC), do której należą instytucje publiczne odpowiedzialne za ochronę konsumentów w Unii Europejskiej. Ponadto Polska działa w ramach Europejskiej Sieci Konkurencji (ECN) - forum współpracy organów antymonopolowych oraz Komisji Europejskiej.