(Z)malowane ceny, czyli UOKiK na tropie nielegalnych zmów

Jeżeli nie chcecie naszych cen promocyjnych, to nie zależy nam na pokazywaniu naszych produktów (w waszych gazetkach)... – to treść wiadomości elektronicznej uzyskanej przez Urząd podczas badania kolejnej zmowy cenowej na rynku budowlanym.

Gdy nie wiadomo o co chodzi to na pewno chodzi o... pieniądze. Nie dziwi fakt, że każdy przedsiębiorca chciałby zwiększać swój zysk, jednak musi to robić w granicach prawa. Niestety niekiedy zdarza się im o tym zapominać. Stąd też Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów stale monitoruje rynek i analizuje zachowania podmiotów gospodarczych, tropiąc antykonkurencyjne porozumienia. Dlaczego? Dlatego, że zmowy cenowe są najpoważniejszymi naruszeniami konkurencji. Nieprzypadkiem mówi się o nich, że są dla rynku tym, czym nowotwór dla zdrowych komórek organizmu. Warto wiedzieć, że o szkodliwości karteli wiedzieli już starożytni Rzymianie, którzy w V w. n. e. zakazali porozumień cenowych m.in. w handlu zbożem i rybami. Efektem zmów przedsiębiorców jest bowiem brak konkurencji na rynku. Odczuwają to przede wszystkim konsumenci – płacimy wówczas wyższe ceny, przy braku możliwości wyboru innych produktów i usług. Pokusa dodatkowych korzyści, jakie płyną z uczestnictwa w antykonkurencyjnym porozumieniu, skutkuje tym, że Urząd ciągle napotyka na kolejne zmowy.

W eliminowaniu tego zjawiska skuteczne są surowe sankcje nakładane przez organ antymonopolowy. Ponadto przedsiębiorcy wiedzą, że opłacalne jest przyznanie się do winy i przez to uniknięcie dotkliwej kary finansowej. Bardzo istotną rolę spełnia więc program leniency – umożliwiający skruszonemu uczestnikowi porozumienia uniknięcie kary w zamian za współpracę z Urzędem.

Z takiej możliwości skorzystało dwóch przedsiębiorców uczestników zmowy cenowej – Castorama i Akzo Nobel. Pierwsza spółka dzięki współpracy z Urzędem uniknęła dotkliwej sankcji, druga natomiast – jako drugi z kolei uczestnik porozumienia, który podjął współpracę z UOKiK – mogła liczyć jedynie na jej obniżenie. W zmowie uczestniczyło pięciu przedsiębiorców – producent farb i lakierów oraz jego dystrybutorzy. Stworzyli oni system sprzedaży towarów, który pozwalał im kontrolować ceny na rynku przez co najmniej trzy lata. Akzo Nobel, będąc swoistym koordynatorem i jednocześnie inicjatorem porozumienia, ustalał z sieciami detalicznych ceny odsprzedaży swoich produktów. W ten sposób utrzymywał towar w ich asortymencie, wzmacniając własną markę. Ponadto spółka Akzo Nobel stosowała system zachęt, np. udzielała rabatów tym podmiotom, które poniosły straty w wyniku spadku cen w innych sieciach handlowych i kierowała groźby w przypadku znacznego odchylenia od cen minimalnych. Jeszcze raz proszę o podniesienie ceny w Państwa systemie. Jeśli Państwo szybko nie zareagują, cena u konkurencji na pewno szybko wróci do poprzedniego poziomu, a wtedy na pewno nie podniesiemy Państwa marży na Sadolin w tym roku.

Mechanizm funkcjonowania zmów jest bardzo szkodliwy. Inicjator dyktuje bowiem warunki gry, uzależniając od siebie innych sprzedawców. Tym razem nie było również inaczej. Dzięki istnieniu niedozwolonego porozumienia sieci handlowe mogły uzyskiwać satysfakcjonującą ich marżę, unikając wojny cenowej pomiędzy sobą – tym bardziej, że niektóre z nich stosowały politykę handlową polegającą na zwracaniu klientom różnicy w cenie, w przypadku znalezienia tańszego produktu w innej sieci. Poznanie tych mechanizmów nie byłoby możliwe bez współpracy ze skruszonymi przedsiębiorcami, którzy skorzystali z programu leniency. Uwzględniając dużą szkodliwość zmowy, a z drugiej strony fakt, że w 2006 roku praktyka została zaniechana, na wszystkich uczestników porozumienia zostały nałożone kary w łącznej wysokości prawie 54 mln złotych.

Warto współpracować z Urzędem, jednak należy pamiętać, że to prawo określa warunki, które umożliwiają przedsiębiorcy skorzystanie z programu leniency. Po pierwsze musi on zaprzestać uczestnictwa w nielegalnym porozumieniu, a po drugie dostarczyć do UOKiK nowe i istotne informacje o nim. Na całkowitą rezygnację z sankcji może liczyć tylko jeden przedsiębiorca. Obowiązuje tu zasada kto pierwszy ten lepszy, jednak z pewnym zastrzeżeniem. Warunkiem nienałożenia na przedsiębiorcę sankcji pieniężnej jest również to, by nie był on inicjatorem porozumienia ani nie nakłaniał innych do niedozwolonych działań. Wówczas może liczyć jedynie na obniżenie kary.

Wysoka szkodliwość zmów cenowych dla rynku powoduje, że Urząd stale monitoruje rynek i podejmuje interwencje, tam gdzie występują jego zniekształcenia. Ponadto dużą wagę przykładamy do edukacji przedsiębiorców na temat tego, jakie zachowania są prawnie zakazane i mogą skutkować ingerencją UOKiK. Nie karanie jest bowiem naszym celem, lecz eliminowanie z rynku antykonkurencyjnych praktyk. Dlatego z początkiem 2011 roku raz jeszcze poprzez znany już spot reklamowy ze Staszkiem, przypominamy wszystkim przedsiębiorcom – uczestnikom niedozwolonych porozumień, o tym że łamanie prawa nie popłaca, a jeśli już to zrobili, warto przyznać się i współpracować z Urzędem.