Jakie praktyki rynkowe uważane są za nieuczciwe?

Zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym zakazane jest stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych. Według definicji zawartej w tej ustawie praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu.

Jeżeli nieuczciwa praktyka rynkowa godzi w zbiorowe interesy konsumentów, może być uznana za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów**. W takich sprawach Prezes UOKiK przeprowadza postępowanie administracyjne zakończone wydaniem decyzji, w której za stosowanie tego rodzaju praktyk może nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną.

Szczególne rodzaje nieuczciwych praktyk rynkowych

Jako szczególne rodzaje nieuczciwych praktyk rynkowych ustawa wymienia:

• praktykę rynkową wprowadzającą w błąd,
• agresywną praktykę rynkową,
• stosowanie sprzecznego z prawem kodeksu dobrych praktyk, 
• prowadzenie działalności w formie systemu konsorcyjnego lub organizowanie grupy z udziałem konsumentów w celu finansowania zakupu w systemie konsorcyjnym.

Na czym polega praktyka rynkowa wprowadzająca w błąd?

Praktyka rynkowa wprowadzająca w błąd może przyjąć formę działania lub zaniechania.

Działaniem wprowadzającym w błąd będzie np.:

- rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji,

- rozpowszechnianie prawdziwych informacji w sposób mogący wprowadzać w błąd,

- działanie związane z wprowadzeniem produktu na rynek, które może wprowadzać w błąd w zakresie produktów lub ich opakowań, znaków towarowych, nazw handlowych lub innych oznaczeń indywidualizujących przedsiębiorcę lub jego produkty, w szczególności reklama porównawcza,

- nieprzestrzeganie kodeksu dobrych praktyk, do którego przedsiębiorca dobrowolnie przystąpił, jeżeli przedsiębiorca ten informuje w ramach praktyki rynkowej, że jest związany kodeksem dobrych praktyk.

Z kolei wprowadzającym w błąd zaniechaniem może być w szczególności:

- zatajenie lub nieprzekazanie w sposób jasny, jednoznaczny lub we właściwym czasie istotnych informacji dotyczących produktu,

- nieujawnienie handlowego celu praktyki, jeżeli nie wynika on jednoznacznie z okoliczności i jeżeli powoduje to lub może spowodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął.

Kiedy praktykę rynkową uznaje się za agresywną?

Praktykę rynkową uznaje się za agresywną, jeżeli przez niedopuszczalny nacisk w znaczny sposób ogranicza lub może ograniczyć swobodę wyboru przeciętnego konsumenta lub jego zachowanie względem produktu, i tym samym powoduje lub może powodować podjęcie przez niego decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął.

Ustawa wymienia przykłady agresywnych praktyk rynkowych, które w każdych okolicznościach będą nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Mogą być nimi np.:

- wywoływanie wrażenia, że konsument nie może opuścić pomieszczeń przedsiębiorcy bez zawarcia umowy,

- składanie wizyt w miejscu zamieszkania konsumenta, nawet jeżeli nie przebywa on tam z zamiarem stałego pobytu, ignorując prośbę konsumenta o jego opuszczenie lub zaprzestanie takich wizyt, z wyjątkiem przypadków egzekwowania zobowiązań umownych, w zakresie dozwolonym przez obowiązujące przepisy,

- uciążliwe i niewywołane działaniem albo zaniechaniem konsumenta nakłanianie do nabycia produktów przez telefon, faks, pocztę elektroniczną lub inne środki porozumiewania się na odległość, z wyjątkiem przypadków egzekwowania zobowiązań umownych, w zakresie dozwolonym przez obowiązujące przepisy.

Jak wygląda odpowiedzialność przedsiębiorców dopuszczających się nieuczciwych praktyk rynkowych?

Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym należy co do zasady do sfery stosunków cywilnoprawnych, i to głównie cywilna – a nie administracyjna – jest odpowiedzialność przedsiębiorców dopuszczających się niedozwolonych praktyk rynkowych.

Konsument, którego interes został zagrożony lub naruszony w wyniku nieuczciwej praktyki rynkowej, może żądać:

• zaniechania tej praktyki,
• usunięcia skutków tej praktyki,
• złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie,
• naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, w szczególności żądania unieważnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń oraz zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem produktu, 
• zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej, ochroną dziedzictwa narodowego lub ochroną konsumentów.

Podstawa prawna:

* Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. z 2017 r. poz. 2070)

** Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. z 2020 r. poz. 1076)