Bezpieczeństwo produktów
Przepisy z zakresu ogólnego bezpieczeństwa produktów, określone zostały w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/988 (General Product Safety Regulation, dalej: GPSR).
GPSR reguluje obowiązki wszystkich głównych podmiotów biorących udział w łańcuchu dostaw:
- producentów, importerów, dystrybutorów (bez względu na sposób sprzedaży – online lub stacjonarnie),
- dostawców internetowych platform handlowych (pośredników wykorzystujących interfejs online, który umożliwia konsumentom zawieranie z przedsiębiorcami umów zawieranych na odległość na sprzedaż produktów),
- dostawców usług realizacji zamówień (podmiotów, które organizują realizację zamówienia, od spakowania produktu, przez wysyłkę, aż do dostarczenia go konsumentowi).
Wymagania w zakresie ogólnego bezpieczeństwa dotyczą wszystkich produktów przeznaczonych dla konsumentów i odnoszą się do nich w zakresie, w jakim nie mają zastosowania przepisy bardziej szczegółowych regulacji sektorowych, określających wymagania bezpieczeństwa dla konkretnych grup produktów (np. zabawki, wyroby medyczne, wyroby budowlane, kosmetyki). W takim przypadku przepisy z zakresu ogólnego bezpieczeństwa mają zastosowanie jedynie w zakresie ryzyk nieobjętych szczegółowymi wymaganiami. Katalog ryzyk określonych w GPSR uwzględnia ryzyka związane z nowymi technologiami stosowanymi w produktach (np. algorytmami sztucznej inteligencji). Wymagania w zakresie ogólnego bezpieczeństwa mają zastosowanie do produktów udostępnianych na rynku, niezależnie od tego, czy są nowe, używane, naprawione lub odnowione. Produkty do użytku profesjonalnego, które na późniejszym etapie użytkowania trafią do konsumentów, także powinny spełniać wymogi dotyczące ogólnego bezpieczeństwa.
Nadzór nad ogólnym bezpieczeństwem produktów nieżywnościowych sprawuje Prezes UOKiK a kontrole w tym obszarze prowadzą inspektorzy Inspekcji Handlowej.
Nadzór Prezesa UOKiK nad ogólnym bezpieczeństwem produktów obejmuje:
- prowadzenie postępowań administracyjnych,
- opracowanie krajowej strategii nadzoru rynku w zakresie ogólnego bezpieczeństwa produktów,
- opracowywanie okresowych planów kontroli dla wojewódzkich inspektorów Inspekcji Handlowej,
- prowadzenie punktu kontaktowego Safety Gate.
Postępowania w tej sprawie mogą zostać zainicjowane w związku z:
- informacjami od Inspekcji Handlowej, która jest organem kontrolującym produkty pod kątem spełniania przez nie wymagań bezpieczeństwa,
- sygnałami pochodzącymi z innych źródeł – na przykład od konsumentów lub od organów nadzoru innych państw członkowskich UE.
Jeżeli Prezes UOKiK stwierdzi, że produkt jest niebezpieczny może nakazać podjęcie środków proporcjonalnych do stwierdzonego poziomu ryzyka, takich jak wyeliminowanie ryzyka i doprowadzenie do zgodności produktu z wymaganiami, wycofanie lub odzyskanie produktu od konsumentów albo zniszczenie.
Produkty uznane za niebezpieczne są zgłaszane są do unijnego systemu Safety Gate, aby ostrzec inne organy nadzoru rynku z państw członkowskich, szczególnie gdy mogły być udostępnione także na rynkach tych państw członkowskich.
Prezes UOKiK może także z własnej inicjatywy informować opinię publiczną o produktach stwarzających zagrożenie dla konsumentów poprzez publikację:
System Safety Gate (the Rapid Alert System for dangerous non-food products) utworzono dla zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów na obszarze Jednolitego Rynku Unii Europejskiej. Podstawą prawną jego funkcjonowania jest rozporządzenie GPSR, decyzja wykonawcza Komisji (UE) 20019/417 oraz rozporządzenie wykonawcze do GPSR.
Głównym celem funkcjonowania systemu jest zapewnienie szybkiej wymiany informacji między państwami członkowskimi i Komisją Europejską o nieżywnościowych produktach niebezpiecznych, a także o środkach podjętych w danym państwie członkowskim, by wyeliminować lub ograniczyć ich wprowadzanie do obrotu.
GPSR wyróżnia trzy elementy systemu Safety Gate:
- system wczesnego ostrzegania o niebezpiecznych produktach nieżywnościowych, w ramach którego krajowe organy nadzoru rynku i Komisja Europejska mogą wymieniać informacje o takich produktach (system wczesnego ostrzegania),
- portal internetowy służący informowaniu społeczeństwa i umożliwiający informowanie Komisji Europejskiej o produktach, które mogą stwarzać ryzyko dla zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów (portal Safety Gate),
- portal internetowy służący przedsiębiorstwom do wypełniania obowiązku informowania organów i konsumentów o produktach niebezpiecznych oraz wypadkach z udziałem takich produktów (portal Safety Business Gateway).
W systemie gromadzone są dane na temat produktów nieżywnościowych stwarzających niedopuszczalne ryzyko dla użytkowników. Natomiast jego zakres obejmuje dane o produktach konsumenckich (w tym objęte unijną legislacją sektorową), z wyłączeniem środków farmaceutycznych, produktów leczniczych, wyrobów medycznych, pasz czy żywności – ta ostatnia grupa posiada własny system szybkiej wymiany informacji (RASFF). Komisja Europejska co piątek publikuje raporty z wykazem zgłoszonych produktów.
Polski punkt kontaktowy systemu Safety Gate jest prowadzony przez UOKiK - Departament Nadzoru Rynku.
rapex@uokik.gov.pl