Kiedy planowaną transakcję zgłosić do UOKiK? Kiedy sprawą powinna zająć się Komisja Europejska? Jak konsolidacja na rynku wpływa na sytuację konsumentów? Urząd przypomina o zmianach w przepisach dotyczących kontroli koncentracji

Chroniąc rynek przed jego zdominowaniem przez kilka, dominujących podmiotów, zapobiegając zniekształceniom struktury życia ekonomicznego oraz stymulując rozwój, polityka konkurencji przywraca w gospodarce równowagę, dbając jednocześnie o interesy konsumentów.

Jednym z centralnych punktów ustawodawstwa antymonopolowego jest kwestia kontroli koncentracji, ponieważ w jej wyniku może dojść do zakłócenia, a w skrajnych przypadkach nawet do całkowitego wyeliminowania konkurencji. Przepisy szczegółowo określają kompetencje urzędów antymonopolowych w tym obszarze, ponieważ poprzez decyzje administracyjne nie powinny one wpływać na formę organizacyjno-prawną przedsiębiorcy oraz zakres jego działalności w sytuacji braku dostatecznych dowodów.

Rolą każdego urzędu jest szczegółowa analiza planowanych transakcji, nie chodzi bowiem o zapobieganie koncentracji jako takiej, ale konsolidacji nadmiernej. Nie każda fuzja, czy utworzenie wspólnego podmiotu gospodarczego prowadzi do zakłócenia konkurencji - większość przypadków jest z tego punktu widzenia neutralna. Koncentracja jest bowiem naturalnym sposobem rozwoju przedsiębiorców w gospodarce wolnorynkowej. Często lepiej zorganizowane firmy przejmują te słabsze. Zdarzają się też fuzje, których skutki są dla rynku korzystne. Najczęstszymi efektami tych procesów są: dokapitalizowanie, dostęp do know-how, efektywniejszy marketing. Zmiany te często prowadzą do zwiększenia dostępności oferty produktowej, polepszenia jej jakości oraz urozmaicenia. Fuzja może też oznaczać obniżenie cen ze względu na efekt skali, który umożliwia przedsiębiorcom redukcję kosztów.

W 2006 roku Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów prowadził 310 spraw z zakresu kontroli koncentracji, 215 razy wyrażając zgodę. W jednym przypadku konieczne było nałożenie na przedsiębiorcę dodatkowych obowiązków, w jednym zakazano połączenia. Wydano również 4 decyzje, w których nałożono kary za niezgłoszenie transakcji. Wśród rozpatrywanych spraw najwięcej dotyczyło: przemysłu spożywczego, chemicznego i kosmetycznego, paliwowego.

Procesy koncentracji mogą przynieść także negatywne skutki. Dzieje się tak wówczas, gdy w wyniku fuzji przedsiębiorca uzyskuje lub umacnia swoją pozycję dominującą na rynku. Urząd antymonopolowy może wówczas wydać zgodę warunkową albo zakazać takiej transakcji, jeśli nie da się w inny sposób zapobiec istotnemu ograniczeniu konkurencji. Z pierwszym przypadkiem mieliśmy do czynienia 30 września 2005 roku, kiedy Prezes UOKiK uznał, że Carey Agri (czołowy dystrybutor alkoholi należący do CEDC) będzie mógł przejąć kontrolę nad Polmosem Białystok (jeden z trzech największych producentów napojów wysokoprocentowych) pod warunkiem, że w najbliższych trzech latach zrezygnuje z wyłączności na dystrybucję produkowanych przez siebie wódek (najpopularniejszych, oferowanych pod markami Bols, Soplica, Absolwent i Żubrówka) na rzecz niezależnych przedsiębiorców.

Z drugą sytuacją mieliśmy do czynienia 4 maja 2006 roku, kiedy Prezes UOKiK zakazał Carey Agri przejęcia Polmosu Lublin (kontrolującego największego krajowego producenta wódki gatunkowej i właściciela marki Żołądkowa Gorzka). Przeprowadzona przez Urząd analiza skutków koncentracji wykazała, że w wyniku transakcji doszłoby do istotnego ograniczenia konkurencji w zakresie sprzedaży wódki gatunkowej oraz hurtowej dystrybucji wysokoprocentowych alkoholi. Zgoda oznaczałaby, że przejmujący stanie się właścicielem pięciu z dziesięciu najpopularniejszych marek wódki w Polsce.

Opisane powyżej przykłady dotyczą transakcji, które były analizowane przez Prezesa UOKiK. Od końca kwietnia, kiedy wejdzie w życie nowa ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów z 16 lutego 2007 roku nie wszystkie koncentracje wymagające do tej pory zgłoszenia, będą oceniane przez Urząd. W przepisach podniesiono bowiem progi obrotowe, powyżej których uczestnicy fuzji bądź przejęcia będą zobowiązani uzyskać zgodę. Zgłoszeniu podlegać będą tylko transakcje z udziałem przedsiębiorców, których łączny obrót w roku poprzedzającym przekroczył 1 mld euro na świecie lub 50 mln euro w Polsce. Kontroli UOKiK będą podlegać zatem tylko największe koncentracje, mogące mieć faktyczny wpływ na stan konkurencji na rynku.

Warto też przypomnieć, że choćby za nieumyślne dokonanie koncentracji bez zgody, polski urząd antymonopolowy może nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną do 10 proc. przychodu. W określonych przypadkach także nakazać podział, zbycie majątku lub określonych udziałów czy akcji.

Od wejścia Polski do Unii na największe transakcje, które mogą mieć wpływ na rynek wewnętrzny Wspólnoty zgodę wyrazić musi Komisja Europejska. Co ważne, jedynie wysokość obrotu jest wyznacznikiem wspólnotowego wymiaru koncentracji. Nie jest więc istotny udział w rynku tych przedsiębiorców, ani geograficznie określony obszar działania (szczegóły określa Rozporządzenie Rady (WE) z 20 stycznia 2004 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw). Zamierzający dokonać koncentracji powinni więc w pierwszej kolejności ocenić, czy ze względu na obroty transakcja powinna być zgłoszona do Komisji, czy krajowego urzędu antymonopolowego.

Z uwagi na obowiązującą zasadę rozstrzygania koncentracji przed jednym tylko organem (one stop shop) możliwe jest przekazywanie spraw. Uczestnicy koncentracji mogą wystąpić do Komisji Europejskiej, aby transakcja o charakterze wspólnotowym została przekazana do rozpatrzenia, w całości lub w części, urzędowi państwa członkowskiego. Warunkiem jest jego zgoda.

Jednocześnie, jeśli określona transakcja niemająca charakteru wspólnotowego miałaby być badana przynajmniej w trzech państwach członkowskich, przedsiębiorcy mogą zwrócić się o jej przejęcie przez Komisję. Możliwość taka podyktowana jest względami praktycznymi.

Narodowym urzędom mogą natomiast być przekazane konkretne sprawy, które powinny być rozstrzygane tylko na podstawie unijnych przepisów. Zgodę w tym zakresie wydaje organ UE, który bierze pod uwagę określone kryteria ekonomiczne, sprawdza istnienie odrębnego rynku oraz wpływ danej transakcji na konkurencję. W określonych przypadkach Komisja jest zobowiązana oddać sprawę lub jej część.

Jest możliwe również, aby Komisja na wniosek państwa członkowskiego zbadała konkretną transakcję, która nie ma - co prawda - charakteru wspólnotowego, ale może wywrzeć wpływ na handel między państwami i stan konkurencji.

Przykładowo, w sierpniu 2000 roku Komisja przekazała Wielkiej Brytanii koncentracje Interbrew i Bass (rynek produkcji piwa). Natomiast w kwietniu 2002 roku na wniosek urzędów antymonopolowych z kilku państw członkowskich (Niemcy, Francja, Hiszpania, Włochy, Wielka Brytania i Grecja) organ UE podjął decyzję w sprawie General Electrics oraz Unison (rynek produkcji silników specjalistycznych).
 
Dotąd Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów występował do Unii Europejskiej w trzech sprawach. Dotyczyły one utworzenia przez Burdę i Hachette Filipacchi wspólnego podmiotu (rynek pism kolorowych), przejęcia BOC przez Linde (rynek gazów technicznych) oraz Aholda przez Carrefour (handel spożywczy). Dwie pierwsze sprawy nie zakończyły się ich przekazaniem do UOKiK, ostatnia jest w toku.

Dodatkowe informacje:
Małgorzata Cieloch, Rzecznik prasowy UOKiK
Pl. Powstańców Warszawy 1, 00-950 Warszawa
Tel. 22 827 28 92, 55 60 106, 55 60 314
faks 22 826 11 86

E-mail mcieloch@uokik.gov.pl