Od 1 lipca 2013 roku, gminy przejęły od mieszkańców obowiązki w zakresie wyboru firmy odbierającej nieczystości z ich posesji. W rezultacie, dotychczasowy model konkurencji na rynku, czyli rywalizacja o poszczególnych „wytwórców” odpadów, został zastąpiony konkurencją o rynek tj. o całość strumienia odpadów z danego terenu, w ramach rozpisywanych przetargów. W praktyce usługę odbioru odpadów na określonym obszarze wykonuje teraz jeden przedsiębiorca. Natomiast, dotychczasowi konsumenci korzystający z tej usługi stali się de facto płatniami podatku lokalnego i UOKiK nie będzie mógł dłużej zajmować się ich ochroną, w której dotychczas odnosił znaczne sukcesy.

Dlatego, też Urząd, już na etapie prac legislacyjnych negatywnie odnosił się do przyjęcia takiego rozwiązania. Podkreślaliśmy, że reforma nie powinna się odbyć kosztem monopolizacji rynku odbioru odpadów. Naruszenie mechanizmów konkurencji będzie niekorzystne dla mieszkańców. Przeprowadzone przez nas w 2012 roku badania wykazały bowiem, że w gminach, w których działało wielu konkurentów ceny odbioru odpadów rosły wolniej, niż w tych, w których aktywny był jeden przedsiębiorca Niestety nasze stanowisko nie zostało uwzględnione w ostatecznie przyjętym kształcie przepisów.

Sygnalizowaliśmy również, że nowe przepisy niosą ze sobą ryzyko występowania karteli przetargowych. Jest to istotny problem występujący zarówno w Polsce, jak i w innych krajach. Porozumienia przetargowe mogą przybierać różne formy (np. rotacji ofert, podziału rynku), ale zawsze są szkodliwe. Dlatego będziemy się uważnie przyglądać przetargom przeprowadzanym przez gminy w związku z realizacją zapisów Ustawy.

Kartele to jednak nie jedyny problem. Zgodnie z przepisami, określone rodzaje odpadów powinny być przekazywane do Regionalnych Instalacji do Przetwarzania Odpadów Komunalnych (RIPOK). Prowadzący instalację powinni zawierać umowy na ich zagospodarowanie ze wszystkimi podmiotami odbierającymi odpady od właścicieli nieruchomości w danym regionie. Ponieważ poszczególne RIPOK-i mogą mieć pozycję dominującą na rynkach lokalnych przetwarzanie odpadów komunalnych, to istnieje ryzyko, że będą ją wykorzystywać. Nie jest to zagrożenie jedynie hipotetyczne. Urząd wydał właśnie decyzję nakładającą karę pieniężną w wysokości prawie 400 tys. zł na wrocławską spółkę Chemeko–System, prowadzącą jedyny RIPOK w jednym z regionów w woj. dolnośląskim. Postępowanie wykazało, że firma ta wykorzystywała swoją pozycję dominującą narzucając nadmiernie wygórowane ceny przetwarzania i składowania zmieszanych odpadów komunalnych. UOKiK niezależnie od tego, w jakim otoczeniu prawnym będzie działać, zawsze będzie dbał, aby prawo antymonopolowe było przestrzegane.